เงินโบราณ 
เงินตราในสมัยสุโขทัย เป็นสกุลเงินพดด้วงที่มีการริเริ่มคิดค้นและผลิตใช้เป็นครั้งแรก มีมูลค่าเท่ากับโลหะเงิน มีรูปร่างเป็นทรงผาย ไม่กลม มีรอยบากขนาดกว้าง มีรูที่ขา มีความเชื่อว่า ชื่อ "พดด้วง" นั้น สันนิฐานว่ามาจาก "ขดด้วง" หรือลักษณะเหมือนตัวอ่อนของด้วงที่งอขดอยู่ในรังไหมนั้นเอง ซึ่งในระยะแรกนั้น เงินพดด้วงมีขนาดและรูปร่างไม่ได้มาตราฐาน เนื่องจากพระเจ้าแผ่นดินเป็นผู้ผลิตและก็ยังเปิดโอกาสให้กับพ่อค้า ผู้ครองนคร และประชาชนผลิตได้ด้วยเช่นกัน พดด้วงในยุคนี้จึงมีมาตรฐานไม่แน่นอน และทางการได้มีการปรับน้ำหนักให้เป็นมาตราฐานเดียวกันในเวลาต่อมา ชนิดราคาที่ผลิตก็ตั้งแต่ สองไพ เฟื้อง สลึง สองสลึง บาท สองบาท และสี่บาท ส่วนตราที่ประทับบนเงินพดด้วงส่วนใหญ่เป็นรูปสัตว์ ได้แก่ ตราช้าง ตราสังข์ ตราราชสีห์ และตราราชวัตร นอกจากเงินพดด้วงแล้ว ในสมัยสุโขทัยยังมีการใช้เบี้ยเป็นเงินตราเบี้ยอยู่ 8 ชนิด ได้แก่ เบี้ยโพล้ง เบี้ยแก้ เบี้ยหมู เบี้ยจั่น เบี้ยนาง เบี้ยบัว เบี้ยพองลม และเบี้ยตุ้ม ซึ่งเบี้ยจั่นเป็นเบี้ยที่นิยมใช้กันมากที่สุด
 |
| หอยเบี้ย เบี้ยหอย เบี้ยจั่น |
 |
| เงินพดด้วงปี 1880 ที่ถูกประมูลไปในปี 2013,2018,2019 |
เงินตราในสมัยอยุธยา นั้นยังคงใช้เงินสกุลพดด้วงดังเดิมเดียวกันกับที่เคยใช้ในสมัยสุโขทัย แตกต่างกันที่รูปร่าง ขนาด น้ำหนัก และชนิดของโลหะ เปลี่ยนแปลงไป กล่าวคือ ตรงปลายขาที่งอจรดกันนั้นไม่แหลมเท่าของเงินพดด้วงสมัยสุโขทัย รอยบากมีขนาดเล็กลง และไม่มีรอยบากในเวลาต่อมา มีรูปร่างได้มาตราฐานและรัฐบาลผูกขาดในการผลิต มาตราเงินที่ผลิตมีหลายชนิด คือ บาท สองสลึง เฟื้อง สองไพและไพ ส่วนเงินปลีกย่อยใช้เบี้ย ตราที่ประทับมีตราจักรเป็นตราประจำแผ่นดิน ส่วนตราประจำรัชกาลมีหลายรูปแบบ เช่น ตราช้าง ตราบัว ตราพุ่มดอกไม้ ตรากระต่าย ตราพุ่มข้าวบิณฑ์ ตราช่ออุทุมพร ตราราชวัตร ตราพระซ่อมดอกไม้ ตราสมอ ตราหางหงส์ และตราครุฑ มีบางตราที่ยังไม่ทราบว่าเป็น ของรัชกาลใด
สมัยธนบุรี (พุทธศักราช 2310 - 2325)
เงินตราในสมัยกรุงธนบุรี ยังคงมีการใช้สกุลเงินพดด้วงที่สืบต่อมาจากสมัยอยุธยาอยู่ ร่วมกับเงินพดด้วงที่ผลิตขึ้นใหม่ในสมัยกรุงธนบุรีด้วย มาตราเงินใช้มีลักษณะเช่นเดียวกันกับเงินพดในด้วงสมัยอยุธยาตอนปลายทุกประการ ต่างกันก็แต่ตราประจำรัชกาลเท่านั้น ตราที่ประทับใช้ตราจักรเป็นตราประจำแผ่นดิน ส่วนตราประจำรัชกาลยังมีข้อถกเถียงกันแต่มีความเห็นว่าที่น่าจะเป็นไปได้มากที่สุดมี 2 ตราคือ ตราทวิวุธและตราตรี
สมัยรัตนโกสินทร์
เงินตราในสมัยรัตนโกสินทร์ ยังคงใช้สกุลเงินพดด้วงดั่งเดิม แตกต่างกันตรงที่ตราประจำรัชกาลที่ใช้ประทับลงบนเนื้อโลหะเงินเท่านั้น และรัชสมัยรัชกาลที่ 4 ได้มีเปลี่ยนแปลงรูปแบบเงินตราครั้งใหญ่ของไทย จากเงินพดด้วงที่ใช้กันมาอย่างยาวนานตั้งแต่สมัยสุโขทัยเป็นเหรียญกลมแบนทรงสากลนิยมเรื่อยมาจวบจนในปัจจุบัน เงินพดด้วงจึงเป็นเงินโบราณที่มีความสำคัญต่อระบบเศรษฐกิจในอดีตและมีคุณค่าอย่างยิ่งต่อการเก็บสะสมและมีมูลค่าสูงเพิ่มขึ้นทุกวันในวงการนักสะสมจนถึงทุกวันนี้
ในรัชสมัยนี้ ยังคงใช้เงินพดด้วงซึ่งมีลักษณะคล้ายกับของสมัยอยุธยาตอนปลาย ตราที่ประทับ ใช้ตราจักร 8 กลีบเป็นตราประจำแผ่นดิน ส่วนตราประจำรัชกาลเป็นตราบัวผัน (มหาอุณาโลม)
ลักษณะของเงินพดด้วงในรัชกาลนี้คล้ายกับสมัยรัชกาลที่ 1 แต่เปลี่ยนตราประจำแผ่นดินเป็นรูปจักร 6 กลีบ และตราประจำรัชกาลเป็นตราครุฑ ซึ่งมี 2 แบบคือ ครุฑอกสั้นและครุฑอกยาว
เงินพดด้วงในรัชสมัยนี้ ใช้ตราจักรเป็นตราประจำแผ่นดิน ส่วนตราประจำรัชกาลคือตราปราสาท นอกจากนั้นยังโปรดเกล้าฯให้ผลิตพดด้วงที่ระลึกขึ้นหลายตรา ทั้งชนิดที่ทำด้วยทองคำและเงิน ประทับ ตราต่างๆ อาทิ ตราใบมะตูม ตราดอกไม้ ตราหัวลูกศร ตรารวงผึ้ง ตราเฉลว และตราครุฑเสี้ยว ซึ่งโปรด เกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเพี่อเป็นที่ระลึกในงานพระเมรุพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เมื่อวันที่ 29 เมษายน พ.ศ.2368
ในช่วงต้นรัชกาล ได้มีการผลิตเงินพดด้วงที่ใช้ตราจักรเป็นตราประจำแผ่นดิน ส่วนตราประจำรัชกาลเป็นตรา พระมหามงกุฎ นอกจากนั้นยังได้มีการผลิตพดด้วงตราพระเต้าและตราพระมหามงกุฏเถาทำด้วยเงินและ ทองคำเป็นเงินตราที่ระลึก ในช่วงปลายรัชกาล ได้ทรงริเริ่มเปลี่ยนรูปแบบเงินตราเป็นเหรียญแบน และ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างโรงงานผลิตเหรียญกษาปณ์เป็นครั้งแรก ที่หน้าพระคลังมหาสมบัติ และพระราชทาน นามว่า "โรงกษาปณ์สิทธิการ"
 |
| เงินพดด้วงที่ถูกประมูลไปในปี 2013 และ 2018 |
 |
| ชมรมสะสมเหรียญโบราณ |
เงินตราอาณาจักรล้านนา
อาณาจักรล้านนา สถาปนาขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 12 ดำรงอยู่จนถึงพุทธศตวรรษที่ 24 โดยพญามังราย มีระบบเงินตราเป็นของตนเอง ประกอบด้วยเงินมูลค่าต่ำเรียกว่า "เงินท้อก" และ ส่วนเงินที่มีค่าสูงได้แก่ "เงินผักชีและเงินเจียง" ตามลำดับ นอกจากนี้ยังมีการใช้เงินไซซีของจีนในการค้าตามชายแดนอีกด้วย
เงินท้อกเชียงใหม่ เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า "เงินหอย" ทำด้วยโลหะผสม แต่มี เนื้อเงินมากกว่าเงินท้อกชนิดอื่น มีลักษณะคล้ายหอยตลับทั้งตัวมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 14 - 47 มม. ด้านบนนูนสูงเล็กน้อย มีสีดำพื้นผิวย่นเป็นริ้ว ร่องละเอียด อีกด้าน หนึ่งแบนราบ
 |
| เงินไซซี |
เงินตราอาณาจักรล้านช้าง
ภายหลังจากที่อาณาจักรสุโขทัยเสื่อมอำนาจลง อาณาจักรอยุธยาเรืองอำนาจ ดินแดนทางฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขง ได้รวมตัวกันเป็นอาณาจักรล้านช้างขึ้น โดยได้ตั้งเมืองหลวงและขยายอาณาเขตออกไปอย่างกว้างขวาง และมีระบบเงินตราที่ใช้ร่วมกัน คือ เงินฮ้อย เงินลาด และเงินลาดฮ้อย นอกจากนั้นยังมีเงินฮาง และเงินตู้ จากประเทศ อันนัม เข้ามาใช้ตามชายแดนด้วยเช่นกัน
เงินฮ้อย เป็นเงินตราที่มีส่วนผสมระหว่างโลหะเงินและทอง มีรูปร่างคล้ายเรือชะล่า หรือกระสวยทอผ้า หัวท้ายเรียว ความยาวประมาณ 1-6 นิ้ว มีตุ่มขึ้นโดยรอบ และประทับตรารูปต่างๆ เช่น ช้าง งู ตัวอักษร ตัวเลข ดอกไม้ต่างๆ และจักร เป็นต้น ที่เรียกว่า "เงินฮ้อย" นั้น เป็นคำที่ใช้เรียกตาชั่งของชาวศรีสัตนาคนหุต มีอยู่หลายขนาด มูลค่าของเงินฮ้อยจะขึ้นอยู่กับน้ำหนักและความบริสุทธิ์ของเนื้อเงินเป็นสำคัญ
เงินลาด เรียกอีกชื่อว่า "เงินเรือ" ทำด้วยเนื้อโลหะทองแดง หรือ ทองเหลือง แล้วลงหินเคลือบผิวสีเงิน มีรูปร่างคล้ายเงินฮ้อย แต่เรียว เล็กกว่า มี 3 ขนาดคือ ใหญ่ กลาง เล็ก แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ
(1.) มีตราประทับ ตั้งแต่ 1-4 ดวง ตรงกลางเป็นรูปช้าง เต่า ปลา ดอกไม้ และจักรกลม เป็นต้น เงินลาดแบบประทับตรานี้ทางการได้ผลิตขึ้น จึงมีความสวยงามและความปราณีตสูง
(2.) ไม่มีตราประทับ มีหลายขนาดเหมือนกันแต่ไม่มีตราประทับลงไปบนเนื้อโลหะ สันนิษฐานว่าประชาชนที่มีทองแดง ทองเหลือง จึงหล่อขึ้นใช้เอง เนื่องจากเงินชนิดนี้ ไม่ควบคุมในการผลิต
เงินโบราณ นั้นมีคุณค่าและเก็บรวบรวมความรู้ทางประวัติศาสตร์ไว้มากมาย แค่เราหยิบเหรียญสักหนึ่งเหรียญขึ้นมาพิจารณาดู และศึกษาอย่างถ่องแท้ จะเห็นถึงความงดงามของเงินตราไทยในอดีต ที่ผ่านร้อน ผ่านหนาว มาหลายร้อยปี จนถึงมือเราในวันนี้ เงินโบราณขอเป็นส่วนหนึ่งในการสืบสาน ส่งต่อ ความงดงามของประวัติศาสตร์เหล่านี้สืบไป ชั่วลูกหลานเรา
